Een drone-granaat trof Yaroslav in kapot geschoten bos

–

Verderop in Den Haag zit Yaroslav in een opvangplek voor gevluchte Oekraïners. Oekraïense kinderen die Russisch spreken rennen rond met veel kabaal. Yaroslav verschijnt en neemt ons mee naar een schemerige zithoek waar we rustig kunnen praten. Hij is wat goedlachser dan Dmitri en wil graag zijn verhaal kwijt. Op beide armen zijn decimeterslange littekens te zien, gevolgen van een vallende dronegranaat eerder dit jaar. In de opvangplek revalideert hij verder, een handbrace houdt de twee vingers van zijn rechterhand in de juiste positie.

Yaroslav is 41 en komt uit Ternopil in west-Oekraïne. Hier dachten mensen dat een invasie kon gebeuren, maar op de dag van de inval kwam die toch als een verrassing. “Volgens het nieuws verwachtten de autoriteiten een invasie nog niet”, zegt Yaroslav. Zelf had hij wel gedacht dat het kon gebeuren, aangezien de oorlog feitelijk al startte in 2014 bij inname van de Krim. En hij was er klaar voor. Direct na de invasie, op de 24^ste februari, meldde hij zich bij een rekruteringscentrum als vrijwillig soldaat, met een niet door hem nader genoemde medische conditie. Ondanks dat wist hij de rekruteringsambtenaren te overtuigen dat hij goed genoeg was om te dienen. En dus kwam hij in het leger terecht.

“Het is de plicht van elke man het land te beschermen”, licht Yaroslav zijn besluit toe, “en ik was trots dat het me lukte bij het leger te komen.”

“Het duurde twee dagen tot mijn aanmelding beoordeeld was. Daarna duurde het vrij lang voor we naar de strijd konden. Het leger vormde nieuwe bataljons en dat nam veel tijd in beslag.” Hij en andere vrijwillig soldaten verbleven twee maanden lang in en rond Ternopil in allerlei opvangplekken als sporthallen. “Veiliger dan verblijf op een basis, want die waren bekend bij de Russen.”

Leergierig

Yaroslav had wat pech dat er weinig training was voor infanteristen, maar hij leerde graag bij op andere vlakken. Zo kreeg hij extra trainingen als geniesoldaat en drone-operator en volgde hij lessen ‘Tactical Medicines’. “Er was geen speciale training voor aanvals-units, dus nam ik deze cursussen. Nu kan ik een drone besturen”, verklaart Yaroslav nader. Hij deed eveneens een cursus artillerie en uiteindelijk werd zijn specialiteit het bedienen van grote machinegeweren.

Uiteindelijk kreeg de moedige Oekraïner nog een kleine militaire training voor het leger hem naar de provincie Sumy zond. Hier bewaakte hij de grens met de boze buur. In de zomer van 2022 waren de Russen ter plaatse al verdreven. Nieuwe troepen gingen naar Sumy om een nieuwe invasie af te kunnen wenden als die zou gebeuren. Na zijn verblijf daar zond het leger Yaroslav naar de provincie Kharkiv. Hier raakte hij betrokken bij gevechten aan de frontlinie. “Inmiddels waren de Russen door een grote tegenaanval vorig jaar grotendeels uit Kharkiv-stad en omringende regio verdreven. Alleen in het zuiden is nog land bezet en daar vonden de gevechten plaats waar ik bij betrokken was.”

In de hoedanigheid van machinegeweerschutter was het dat hij gewond raakte. Het gebeurde toen zijn unit in het gebied rond de stad Kupiansk een poging deed een frontlijnpositie van de Russen aan te vallen. “Waar wij zaten was geen goed geprepareerde positie”, herinnert Yaroslav zich levendig. “We bevonden ons in een goeddeels kapotgeschoten bos, waarvan alleen nog boomstronken overeind stonden. We konden nergens schuilen. Voor drones waren we, zo zonder loopgraven, een makkelijk doelwit. Doodeng.”

De drone-granaat

De soldaten verbleven on site drie dagen. Ze waren moe, maar konden niet slapen. Op de dag dat Yaroslav gewond raakte, 17 mei, begonnen de Russen de plek van zijn unit te beschieten met artillerie. “Dat ging onophoudelijk door. De lucht was vol met Russische drones die granaten droegen. Op een gegeven moment kwamen de Russen op ons af, maar ze gedroegen zich als zombies, zo leek het. Ze liepen onze richting op, maar schoten niet. Als machinegeweer-operator bevond ik me in een frontlijnpositie. Ik zag een drone aankomen en ik hield mijn AK-machinegeweer, voorzien van poten en een groter magazijn, omhoog, langs mijn gezicht, om te proberen ‘m uit de lucht te schieten. Drones zijn lastig om je tegen te bewapenen”, vertelt Yaroslav uit ervaring.

“Ze zijn moeilijk met een geweer uit te schakelen. Deze drone liet toen zijn granaat op mijn positie vallen terwijl ik mijn strijdmakker beschermde met mijn lichaam. Ik zag hem helemaal niet aankomen.”

Scherven en toch wat geluk

Zijn rechterarm kreeg de volle impact van de ontploffing te verduren. “De explosie brak mijn arm en bomscherven sloegen in op mijn rug, nek, linkerarm en schouder. Omdat ik de kolf van het geweer langs mijn gezicht hield, troffen ze me niet daar. Dat was geluk hebben. De gebroken arm was de ergste verwonding. Ik voelde hevige pijn en dat mijn arm gebroken was.” Medestrijders bonden hem een tourniquet om en Yaroslav rende 500 meter, eerst naar een positie van een commandant en vandaaruit naar een evacuatiepunt, zijn arm ondersteunend. “Ik dacht: ik moet mijn arm redden voor het geamputeerd moet worden. Het voelde als een slechte droom, allemaal.” Zeker ook, omdat er overal artillerieschoten te horen waren. Een auto diende als evacuatiemiddel die hem naar de ambulance bracht. De ambulance bracht hem naar een provisorisch stabilisatiecentrum in Kupiansk waar artsen zwaargewonde soldaten stabiliseren en snelle eerste hulp verlenen.

Gerouleer

Wat volgde voor Yaroslav was een lange rondgang langs Oekraïense ziekenhuizen, eerst in het al bevrijde Kharkiv, dan in Kyiv, Lviv en zijn thuisstad Ternopil. “Ziekenhuizen laten gewonde soldaten constant rouleren, zodat er steeds plaats is voor nieuwe patiënten”, verklaart Yaroslav de voortdurende verplaatsingen. Acht operaties onderging hij alleen al om de granaatscherven te verwijderen. Hierna gaf zijn arts hem op voor het speciale programma van het Ministerie van Gezondheid om soldaten een behandeling in het buitenland te bieden, waardoor druk op Oekraïense ziekenhuizen afneemt. Er moest namelijk nog een ding gebeuren om zijn arm te kunnen redden: een bottransplantatie, maar in Oekraïne waren alle ziekenhuizen overvol.

Naar het Haagse

Hetzelfde Haagse ziekenhuis dat Dmitri opnam, wilde ook Yaroslav behandelen. Dat hij op 28 juni per vliegtuig vanuit Polen in Nederland terecht zou komen, kon hij uiteraard niet van te voren bedenken. “In Den Haag is een stukje uit mijn bekken gehaald en in mijn arm geplaatst op een plek waar een stuk bot door de explosie was weggeslagen. Probleem: bekkenbeen is zachter dan armbot. De komende maanden moet dit stukje vervangend materiaal harder worden en beter hechten. Over zes maanden weten we pas of het stukje bot harder is geworden.”

“Bij succes zal ik op termijn mijn hand weer kunnen bewegen. Als het mislukt, kan ik hem kwijtraken.” Deze operatie kan dus alsnog fout aflopen. Zover is het nog niet. Yaroslav blijft voorlopig in Den Haag. Elke maand nemen artsen röntgenfoto’s van zijn arm om te kijken hoe het ervoor staat. “Voor Nederlandse artsen zijn wij Oekraïners trouwens interessante ‘cases’”, glimlacht de soldaat. “Hier hebben ze geen ervaring met gewonde soldaten. Ze doen via ons de noodzakelijke kennis op. Soms is het zo interessant dat ze onze gevallen gebruiken voor medisch onderzoek. Dan schrijven ze proefschriften over ons.”

Beetje beter

Dezer dagen gaat Yaroslav regelmatig naar een revalidatiecentrum om oefeningen te doen met zijn arm, hand  en vingers. Dat doet hij ook thuis, in de opvanglocatie. Maar de revalidatie moet voorzichtig gebeuren, omdat de bothechting een hindernis vormt bij de oefeningen. “Er kunnen meer operaties volgen”, zegt Yaroslav, “maar er zijn nog geen plannen voor. Eerst moet het bot beter zijn en daarna weet men pas of er nog meer moet gebeuren. Nog steeds heb ik geen gevoel in de onderste twee vingers, vandaar de handbrace. Het zal tijd en veel oefeningen vergen om te genezen en functionaliteit terug te krijgen. Het gaat steeds een stukje beter. Nu kan ik bijvoorbeeld lichte dingen oppakken, zoals een glas of mijn telefoon. Echter, de zenuwen in mijn arm zijn nog niet hersteld en ik voel op sommige plekken constant pijn.”

Poetin

Den Haag was ook hem bekend in Oekraïne. “Vanwege het Internationaal Gerechtshof. Ik hoop dat alle Russische oorlogscriminelen hier berecht gaan worden. Maar eerlijk gezegd, denk ik niet dat de grote vissen als Poetin en zijn directe handlangers voor de rechter gaan komen. Maar… uiteindelijk zal er wel iemand verantwoordelijk worden gehouden en zal er toch een soort van gerechtigheid plaatsvinden, want als de internationale gemeenschap de Russische oorlogsdaden accepteert zal dat de wereld veranderen. Toch denk ik dat vooral de minder belangrijke daders zich zullen moeten verantwoorden. En Poetin, op leeftijd, kan doodgaan voor het tot een rechtszaak komt.”

Snowboarden

Yaroslav zegt zich fijn te voelen dat hij in Den Haag is. In het algemeen vindt hij het prettig in de hofstad waar hij het meest verblijft. Alleen het klimaat, neem de regen van afgelopen maanden, vindt hij minder. “En in Nederland zit het best volgepakt met mensen. In Oekraïne zoek ik graag de leegte en de open natuur op. Als het sneeuwt ga ik graag snowboarden in de Karpaten. Jammer dat ik die activiteiten nu niet kan doen”, mijmert hij, “snowboarden is mijn passie. Na de oorlog en volledig herstel wil ik weer op de plank staan.” Een andere hobby is dansen. Dat deed Yaroslav voor de oorlog vaak. In Den Haag heeft hij nu een Amerikaanse dansgroep gevonden, die hij regelmatig bezoekt. “Dansfeestjes zijn overal. Daarnaast bezoek ik graag museums. Mijn favorieten? Het Louwman Museum, het Mauritshuis en de Gevangenpoort.”

Drone-piloot?

Ook Yaroslav denkt erover terug te keren naar de oorlog, wanneer genezen. “Na mijn revalidatie wil ik doorgaan met vechten.” Waarschijnlijk kan hij geen zwaar machinegeweer meer bedienen. “Wellicht kan ik dingen doen die geen fysieke arbeid vereisen. Er zijn meer terreinen waarop ik ons leger kan bijstaan, als bijvoorbeeld drone-piloot.” Als alles goed gaat, duurt het twee jaar voor zijn hand weer functioneert. “In Oekraïne zal men beslissen wat ik nog wel kan doen. Hou er wel rekening mee dat als mijn conditie niet verbeterd is tegen die tijd, ik uit het leger ontslagen zal worden. Dat is de realiteit.” Bang voor terugkeer naar het front is hij niet. De strijder uit Ternopil mist vooral zijn vrienden die Russische aanvallen niet overleefden. “Voor hen wil ik blijven vechten.”

Domino-effect

Hij ziet zijn land de oorlog niet snel winnen. Immers, 18 procent van Oekraïne is nog steeds bezet. Fysiek kan Oekraïne deze vijand nu niet verslaan, denkt hij. “Rusland is in materieel opzicht sterker. Hoe langer onze partners wachten met het leveren van meer en zwaardere wapens, des te sterker wordt Rusland. Als Oekraïne valt, dan volgen er invasies in Polen en de Baltische landen. Het zal niet stoppen. EU-landen zullen veel agressiever beleid tegenover Rusland moeten voeren. Er zijn meer militaire hulp en zwaardere wapens nodig voor Oekraïne die onze positie versterken. Eveneens denk ik aan strengere sancties: Rusland kan alsnog via andere landen als Iran of China technologieën binnenhalen. EU-landen moeten sterker worden tegenover Rusland, zodat dit land zijn leger niet kan verbeteren.”

Een ander nadeel ziet Yaroslav ook: “Een klein gedeelte van ons leger krijgt het Westerse spul. De grote meerderheid van onze troepen gebruikt oud Sovjet-materieel en dat biedt ons geen voordeel. Er zijn dus meer Westerse strijdmiddelen nodig aan de frontlinie. Deze vorm van support verloopt traag. Ik denk wel dat Westerse burgers ons blijven steunen tot we winnen.”

Westerse waarden

Moet Oekraïne lid worden van de EU of de NAVO? Yaroslav vindt van wel, al is dat niet voldoende. “Ons land moet zelf veranderen in een staat met dezelfde Europese standaarden als alle andere EU-landen. Alleen dan kan ons volk het meest profiteren van een EU-lidmaatschap. We zien ons als Europeanen. De meeste Oekraïners prefereren EU-waarden boven Russische. De afgelopen 20 jaar konden wij bij EU-landen in de keuken kijken en zien hoe het er daar aan toe gaat. Niemand wil terug naar de tijd van Russische toestanden! Zelfs degenen die nu nog in Oekraïne positief staan tegenover de Russen zullen veranderen als we lid worden, want dat gaat ook hen ten goede komen.”

Oekraïens lidmaatschap van de NAVO is vooral belangrijk voor de wereldveiligheid, meent Yaroslav. “Ik denk daarnaast dat de NAVO zal moeten uitbreiden met niet-Amerikaanse of niet-Europese landen, zoals Zuid-Korea of Japan. Hoe groter een militaire unie is, des te minder oorlogen er zullen zijn.” Analisten van de oorlog zijn het er over het algemeen over eens dat Oekraïne momenteel tevens vecht voor de Europese veiligheid en Yaroslav ziet dat ook zo. Daarom zou een NAVO-lidmaatschap Oekraïne zeker niet misstaan. “Maar dan alleen als het iets teweegbrengt. Als we alleen blijven staan tegenover een agressief Rusland, heeft lidmaatschap geen zin. Als Rusland ons ooit opnieuw aanvalt, zal dan de NAVO ingrijpen?”

Neem Rusland’s dreiging serieuzer

Het is een scenario dat overigens zeer denkbaar is. Volgens de revaliderende soldaat heeft de Russische agressie te maken met de geschiedenis van Oekraïne. Beide landen stammen immers af van hetzelfde grote rijk van Kyivan Rus’ waardoor Poetin vindt dat Oekraïne onlosmakelijk bij Rusland hoort. “Rusland zal altijd een bedreiging voor ons vormen. En dat zal alleen stoppen als er iets fundamenteels in de wereld verandert. Ik zou de EU willen opdragen de bedreiging die van Rusland uitgaat serieuzer te nemen, want er zullen meer incidenten komen waarbij ons buurland betrokken is. Ik verwacht een steeds agressiever wordend Rusland. Op dit moment ziet de EU de ware dreiging niet. Dat land zal niet stoppen.”

Imperiaal gedachtengoed

Kunnen Rusland en Oekraïne ooit weer vrienden zijn na wat er gebeurd is? Resoluut zegt Yaroslav: “Nee, dat is niet meer mogelijk. Een heleboel Oekraïners die vrienden of familie in Rusland hebben, sneden die banden inmiddels door. Je kunt geen connecties meer hebben met Russen. Misschien kan het wel in een verre toekomst waarin Rusland bewijst dat het een goede en vredelievende relatie met ons kan hebben. Echter, laten we niet vergeten dat deze agressie om imperiaal gedachtengoed gaat, om van ons te stelen. Ze is niet bedoeld om onze vriendschap te krijgen. Als de Russen ons echt hadden gezien als hun broeders, hadden ze deze oorlog nooit begonnen.”

Tekst en foto: Harry Oosterveen

Wij danken de volgende personen voor hun inzet om dit verhaal mogelijk te maken: Anastasia, Valentyna, Oleksandr, Dmitri en Yaroslav.

Achternamen en plaatsen van verblijf hebben wij uit veiligheidsoverwegingen niet opgenomen in dit verhaal.