In een Haags ziekenhuis zit Dmitri op zijn bed, een stuk gaas over zijn onderarm waar eerder een stuk huidtransplantatie plaatsvond. Buiten regent het pijpenstelen. Met zachte, ingetogen stem beantwoord hij vragen, uitstekend vertaald door tolk Oleksandr. Dmitri (28) raakte zwaargewond in een loopgraaf tijdens hevige artilleriebeschietingen. De gedachten gaan ongetwijfeld terug naar de dag waarop het misging. Toch vertelt hij zonder tegenzin over zijn ervaringen.

“Ik kom uit Shostka, in de provincie Sumy, op zo’n 80 kilometer van de Russische grens”, vertelt hij. “Een invasie van Rusland verwachtte ik destijds niet. Toen die toch gebeurde kon ik het niet geloven. Ik zag ineens onze militairen bezig op straat en ik besefte dat het waar was.” Niemand in Shostka begreep initieel wat er aan de hand was. “De Russen bezetten onze stad niet, ze trokken erom heen. Hoofddoel: Kyiv. Een angstige situatie omdat niemand dat wist en niemand wist wat er ging gebeuren. Tot dan toe werkte ik in een meelfabriek. Daags na de invasie wilde ik me meteen opgeven voor militaire dienst om mijn land te beschermen. Die eerste dagen ging ik enkele keren naar het rekruteringscentrum om me aan te melden.”

Patriottisme

“Iedereen die zich meldde, ik ook, had een hoge motivatie om tegen de Russen te vechten. Mijn wens was de vijand bestrijden en de dreiging onschadelijk maken. Patriottisme speelde mee. Specifieke gedachten over wat er op het slagveld kon gebeuren kwamen niet bij me op.”

“Maar het centrum kreeg zoveel aanvragen van mensen binnen dat ze die niet kon verwerken. Voor het op orde was en ik me bij het leger kon aansluiten was het twee maanden verder. Eind april 2022 kon ik uiteindelijk onder de wapenen.” Helemaal onbekend met het leger was Dmitri niet. “Militaire dienst is in Oekraïne verplicht. In 2017 en 2018 diende ik al eens. Na mijn aanmelding kreeg ik nog een maand extra training voor de legerleiding me naar het front stuurde.”

Ernst van de situatie

Dmitri arriveerde bij zijn unit in Zolote, provincie Luhansk, voor zijn eerste, echte gevechtsmissie, en er was ditmaal een hele echte oorlog gaande. Hier kreeg hij zijn eerste notie van wat er kon gebeuren in close combat. “Recht van het front zagen we gewonden terugkomen. Toen beseften we pas de ernst van de situatie en kwamen de zorgen en de erbij horende gedachten, maar dat is menselijk gezien normaal.”

“Zolote lag vlakbij de frontlinie van 2014 toen rebellerende pro-Russische separatisten Luhansk en Donetsk wilden losweken van Oekraïne. Ik verbleef in de lente van 2022 vijf dagen aan het front in een loopgraaf, toen raakte ik gewond. Voor dezelfde verwondingen krijg ik hier ruim een jaar later nog steeds behandelingen”, vertelt Dmitri. Hij beschrijft wat er die vijfde dag, 2 juni, gebeurde.

De mortiergranaat

“Er waren continue artilleriebeschietingen van Russische kant. Onophoudelijk. Ze beschoten ons met twee mortieren en een tank. Een drone in de lucht corrigeerde hun vuur. Een van die mortiergranaten viel bij ons in de loopgraaf. De explosie beschadigde mijn hele rechterkant, brak botten in mijn rechterhand en rechterbeen, en mijn lichaam zat vol scherven. Ik herinner me nog bloed op mijn hand. Pijn voelde ik niet, waarschijnlijk door de adrenalineshock, wel dat warme bloed. Toen merkte ik dat mijn rechterbeen gebroken was. Ik riep om medische hulp.”

Strijdmakkers bonden hem een tourniquet om arm en been om het bloeden te stoppen. “Toen voelde ik de pijn”, vervolgt Dmitri. “Meteen evacueren ging door de beschietingen niet. Terwijl ik uren op de grond lag te wachten op evacuatie keek ik naar de lucht, op zoek naar Russische drones. Ik was daar toch en bang was ik niet meer. Wilde alleen maar mijn vrienden helpen. Die insteek is niet iets specifieks Oekraïens, denk ik, het was meer mijn motivatie het juiste te doen.”

Naar Bachmut

Na enkele uren volgde evacuatie naar een 1,5 kilometer van de frontlinie gelegen veilige plek. Vandaar ging het per auto naar een geïmproviseerd medisch stabilisatiepunt. Artsen stabiliseerden hier Dmitri’s toestand. Een ambulance bracht hem later naar Bachmut. “Bachmut was het dichtste bij”, verklaart Dmitri. “Er waren daar al veel gewonden. Artsen verleenden de eerste zorg, waarna ze naar andere ziekenhuizen gingen.”

“Daar konden ze de gewonden beter helpen, of weer andere behandelingen geven.” De infanterist uit Shostka versleet ook enkele ziekenhuizen, voor hij naar Nederland kon. Een verpleegster komt binnen en legt een soort infuus aan, met een naald in zijn arm. “Een wond in mijn been is nog steeds niet geheeld, er zit een infectie in. Dit is een antibioticakuur”, legt Dmitri desgevraagd uit.

Het was in hetzelfde been waarin een complicatie ontstond dat artsen in Oekraïne niet konden verhelpen. Daarnaast moest Dmitri een stuk spier – en huidtransplantatie ondergaan op zijn arm en been, maar Oekraïense artsen konden dat niet doen. Ondertussen legde het Oekraïense Ministerie van Gezondheid contact met ziekenhuizen in Europa. De druk op de hospitalen was en is erg hoog, met dagelijkse aanvoer van nieuwe gewonden. Ook zijn er buiten Oekraïne weer andere behandelingen mogelijk. Daarom kunnen soldaten middels dit staatsprogramma sinds vorig jaar naar buitenlandse ziekenhuizen voor behandelingen. Hier, in den vreemde, mogen ze in alle rust verder revalideren.

Den Haag wacht

Dmitri wist daar allemaal niets van, maar toen kwam er het nieuws dat een Haags hospitaal de nodige operaties kon uitvoeren. En dus kwam Dmitri in Den Haag terecht. Eind augustus 2022, nota bene op de 24^ste, Oekraïne’s Onafhankelijkheidsdag, vertrok hij per vliegtuig naar Nederland. “Hier is het meest aan mijn verwondingen gedaan”, vertelt Dmitri. “Tussen de operaties door revalideer ik in een militair medisch centrum in het prachtige Doorn, waar ze meer Oekraïense soldaten opnemen. Wanneer ik weer een medische ingreep moet ondergaan, keer ik terug naar Den Haag. Zo is er in februari weer wat aan mijn been gedaan omdat er complicaties waren na eerdere operaties en bleef ik een maand in het ziekenhuis. Nu ben ik in Den Haag voor de derde maal en rond 20 december ga ik terug naar Doorn.”

De Hofstad kende hij in Oekraïne al, zoals bijna al zijn landgenoten. Want Den Haag staat daar bekend als stad van vrede en gerechtigheid. Iedereen hoopt dat Poetin en zijn kliek in Den Haag ooit berecht gaan worden. “Stel dat ik hier nog steeds ben als dat proces plaatsvindt, ga ik naar het gerechtshof om het proces bij te wonen. Omdat het historisch zal zijn en ik er dichtbij ben.” Tot nog toe ervoer Dmitri zijn verblijf in Nederland over het algemeen als plezierig. “De mensen zijn echt aardig hier en Nederland is een mooi land. En ik ben nu gewend aan het Hollandse eten. Maar er is inderdaad geen betere plek dan thuis, al is het er oorlog.”

Terug naar Oekraïne

Het zou kunnen dat Dmitri nog langer in Nederland zal blijven. “De behandeling is nog niet ten einde. Er zijn nog meer operaties nodig en genezing zal veel tijd in beslag nemen”, verwacht hij. “Het revalidatieproces is nog gaande.” Je zou kunnen denken dat de Shostkaan het nu wel gehad heeft met de oorlog. Maar dan dropt hij zelf een ‘bomb shell’. “Als mijn verwondingen geheeld zijn, wil ik terug naar het front. Maar zolang mijn been nog niet hersteld is, gaat dat niet. Als ik mijn hand weer kan bewegen ga ik terug. Helaas is mijn conditie onvoorspelbaar.”

Wat wel voorspelbaar is, is dat Dmitri zijn Oekraïne mist, hoewel hij na een jaar verblijf  gewend is geraakt aan Nederland. Vooral mist hij zijn grootmoeder en zijn vrienden. Een groter probleem speelt echter in zijn thuisland, en dat is het tekort aan mannen om de strijd tegen de Russen gaande te houden. Het lijkt erop dat Oekraïners minder motivatie hebben zich aan te melden voor een zichtbaar eindeloze strijd, waarvan de uitkomst allerminst vaststaat. Dmitri, gek op motorrijden en sleutelen aan radio-elektronica, erkent dit.

Vereniging noodzakelijk

“Ik denk dat het inderdaad een probleem is. Oekraïners hebben iets nodig wat hun opnieuw verenigt, zoals toen de Russen Kyiv omsingelden. Nu is de vijand ver weg, in oost- en zuid-oost Oekraïne. Mensen vergeten dat de oorlog nog steeds gaande is. Onze officiële nieuwsmedia laten zien dat alles stabiel en okay is, dat de dreiging er niet is. Maar dit is dus niet zo. Mensen zouden zich weer moeten aanbieden bij het leger of andere hulpverlening.” Wat het punt van vereniging zou moeten zijn, laat de infanterist in het midden. “Kijk, nu speelt er bijvoorbeeld dit: moeten we de Russische taal toelaten of niet? Dit soort discussies helpen niet op het slagveld.”

Meer vrouwen die zich aanmelden bij het leger dan? “Dat zal niet helpen”, zegt Dmitri stellig. “Soldaten moeten ook zwaar werk verrichten en dat kunnen zij niet aan. Het zal niet helpen het tekort te verhelpen. Doorgaans zijn ze ook minder voorbereid op het vechten dan mannen. Ze zijn daartoe ook minder bereid. Oekraïners houden er niet van dat vrouwen zich in de strijd werpen. Er is echte manpower nodig.”

Minachting

En dan zijn er nog de mannen die hun land ontvluchten, direct na de invasie en nu om de oproep tot dienen te ontlopen. Dmitri ziet ze als verraders. “Velen hadden al dienstplicht gehad en training en ze waren verplicht te blijven om het land te beschermen”. “Hij voelt minachting voor deze mannen”, vertaalt Oleksandr in duidelijke bewoordingen.

Op dit moment lijkt het erop dat geen van beide partijen de overwinning naar zich toe kan trekken. Het Oekraïense counteroffensief is tot stilstand gekomen, aan de andere kant lijdt het Russische leger zware verliezen rondom Avdiivka en lijkt het niet meer in staat een grote aanval op te zetten. Rusland kan met veel pijn en moeite de veroverde gebieden vasthouden. Dmitri: “Toch ben ik positief over een Oekraïense overwinning. Het zal niet zo lang meer duren, denk ik.”

Fighting spirit

“Wij Oekraïners moeten doorgaan en uiteindelijk zullen we alle land terugpakken. Er spelen veel factoren mee, ik ben geen militair analist, maar veel hangt af van hoeveel hulp we gaan krijgen van onze partners. Dit gaat vooral om fighting spirit en hoog moreel. Dat heeft Rusland niet. De meeste kracht halen zij uit het dwingen van mensen te vechten, zeker waar. Commandanten bedreigen hun soldaten als ze niet willen vechten. Uit hunzelf willen ze dat niet. Alles wat de Russen nu doen, doen ze met politiek in hun achterhoofd. Volgend jaar zijn er verkiezingen. Het beleid van het Kremlin is er nu op gericht het Russische volk te laten zien hoe sterk ze is, zodat Russen haar blijven steunen. Maar ja, dit is de Russische manier van leven”, verzucht de Shostkaan uit Sumy.

Westerse wapenleveranties gaan te langzaam, vindt Dmitri desgevraagd. “We hebben meer nodig en veel sneller dan nu, maar ik kan het niet beïnvloeden.”

Trots op littekens

Op zijn rechterzijde is de klap van de ontploffende granaat voor altijd zichtbaar.  Dmitri is, bizar genoeg, oké mee met de vele littekens. Hij laat zijn arm zien, met gaas over de transplantatieplek. Zijn rechterzijde houdt hij liever verborgen onder zijn kleren. “Die wil je niet zien”, zegt hij waarschuwend. “Deze littekens maken me meer man”, vervolgt hij enigszins trots. “Ik heb er geen probleem mee, want ik kreeg ze terwijl ik mijn land diende. Wat ik meemaakte in die loopgraaf is de herinnering van mijn leven. Maar gelukkig leef ik nog. Nee, ik zie mezelf niet als held.”

Tekst: Harry Oosterveen